بیمه اختیاری (که شامل بیمه‌نامه‌های دیه، بیمه مازاد ثالث و بیمه کارت سبز است که این سه نوع‌اخیر سال ها بعد از تصویب قانون بیمه شخص ثالث توسط شرکت های بیمه طرح‌ریزی و ابداع شده است).باتوجه به این که این بیمه‌نامه خسارات مالی و جانی وارد به اشخاص ثالث را جبران می‌کند، براساس‌شرایط بیمه‌نامه افراد زیر در قبال بیمه‌گذار شخص ثالث شناخته نمی‌شوند
الف. بیمه‌گذار و کلیه افرادی که مسئولیت آنها مسئولیت بیمه‌گذار تلقی‌می‌شود
ب. کارکنان بیمه‌گذار مسئول حادثه که در حین کار و انجام وظیفه باعث بروز حادثه شده باشند
پ. همسر، پدر، مادر، اولاد و اجداد تحت تکفل بیمه‌گذار
ت. راننده‌ای که حادثه منحصراً در نتیجه خطای او ایجاد شده باشد.
بیمه‌گر، مسئولیت مدنی بیمه‌گذار در قبال اشخاص ثالث را در مورد خسارت های مالی تا مبلغ ۲۵۰۰۰ ریال و خسارتهای جانی حداکثر تا مبلغ ۲۰۰,۰۰۰ ریال بیمه کرده است که در صورت بروز حادثه آن راپرداخت خواهد کرد.
خطرهای خارج از تعهد بیمه‌گر
خسارت های زیر از شمول تعهدات بیمه‌گر خارج است:
خسارات ناشی از جنگ، جنگ داخلی، شورش، آشوب، بلوا، انقلاب
خسارات ناشی از خطرات طبیعی از قبیل سیل، زلزله، صاعقه و طوفان
خسارات مستقیم و غیرمستقیم ناشی از اشعه یون‌زا و رادیواکتیویت
خسارات وارد به محمولات وسایل نقلیه مورد بیمه
خسارات ناشی از محکومیت جزایی و پرداخت جرایم
خسارات وارد ناشی از عمل متصرفین غیرقانونی وسایل نقلیه یا رانندگان فاقد گواهینامه
خسارات‌واردبه‌بیمه‌گذاروکالا، اموال، ساختمانهاو وسایل‌نقلیه‌تحت‌مالکیت و یا تصرف بیمه‌گذار
بیمه حوادث سرنشین و راننده
اصولا هرتصادم باعث‌بروز دونوع خسارت می‌شود; نخست خساراتی‌است که به‌اشخاص ثالث واردمی‌آید که لزوماً و برحسب قانون، مقصر حادثه ملزم به جبران آن و دیگر خساراتی است که به وسیله‌نقلیه مقصر حادثه، راننده و سرنشینان آن وارد می‌آید. خسارات دسته اول را می‌توان از محل بیمه‌نامه‌شخص ثالث و یا مازاد ثالث جبران کرد و خسارات دسته دوم خود شامل دو قسمت است که خسارات‌مالی و خسارات جرح و فوت از این دسته‌اند. بخش نخست خسارات دسته دوم را می‌توان از محل‌بیمه‌نامه بدنه اتومبیل جبران کرد و بخش دوم آن یا باید از طریق بیمه‌نامه حوادث سرنشین جبران شود ویا بیمه‌نامه دیه این گونه خسارات جرح و فوت را جبران کند. دراین حالت چنانچه شرکت بیمه‌سرنشینان اتومبیل را بیمه کرده باشد، در صورت بروز خسارات جرح و فوت، آن را جبران خواهد کرد.
۱- خطرهای مورد تعهد بیمه‌گر
براساس شرایط بیمه‌نامه حوادث سرنشین، چنانچه وسیله نقلیه مورد بیمه به علت آتش‌سوزی،انفجار، واژگون شدن، منحرف شدن و یا سقوط باعث بروز هرگونه خسارت جرح و فوت سرنشینان‌اتومبیل شود، بیمه‌گر متعهد است خسارات وارد را براساس شرایط بیمه‌نامه پرداخت کند. لازم به ذکراست که تعهد بیمه‌گر در مورد بیمه‌نامه حوادث سرنشین محدود به ظرفیت مجاز اتومبیل مورد بیمه‌است. در واقع بیمه سرنشین نوعی بیمه‌نامه حادثه است که در آن خطرات مورد بیمه، محدود به‌مواردی است که در بیمه‌نامه از آنها به عنوان حوادث مشمول بیمه نام برده شده است
۲- خطرهای خارج از تعهد بیمه‌گر
سرنشینان وسیله نقلیه مورد بیمه در مقابل حوادث مذکور در بند تحت پوشش بیمه‌ای قراردارند و تابع شرایط عمومی بیمه‌نامه حوادث سرنشین می‌باشند; اما در صورتی که بروز و منشأ حادثه‌یکی از خطرات مذکور در ذیل باشد، بیمه‌گر تعهدی در جبران خسارت ندارد
خسارات ناشی از خطرات‌طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان، صاعقه و آتشفشان که انسان در ظهور وبروز آنها دست نداشته و بروز آن خارج از اراده بشر است
خسارات ناشی از جنگ، شورش، آشوب، بلوا، اعتصاب و … که معروف به خطرات اجتماعی‌است قابل جبران نیست مگر این که شرط خلاف دیگری بین طرفین قرارداد توافق شده باشد
خسارات ناشی از کاربرد وسیله نقلیه در مسابقات شرطبندی و آزمایشهای رانندگی
خسارات ناشی از تشعشعات رادیواکتیویته و اشعه یون‌زا.
خسارات وارد به سرنشینان اتومبیل چنانچه در زمان سوختگیری آن ایجاد شده باشد
اصولا خسارات وارد در صورتی قابل جبران است که راننده دارای گواهینامه مجاز رانندگی باشد. درصورتی که حادثه منجر به نقص عضو و ازکارافتادگی سرنشینان اتومبیل شود، غرامت براساس جدول‌نقص عضو و ازکارافتادگی پرداخت و تسویه خواهد شد.
بیمه مازاد مسئولیت مدنی‌شخص ثالث تا حد دیه
درقانون مجازات‌اسلامی (دیات) که‌درسال ۱۳۶۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده ، قانونگذار دیه را بدین‌گونه تعریف کرده‌است : دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو به‌مجنی علیه یا به ولی یا اولیاء دم او داده می‌شود
با نگاهی براین تعریف درمی‌یابیم که دیه در واقع مجازاتی است که شرع برای قتل نفس، جرح و یاصدمات بدنی دیگر برای مقصر حادثه درنظر گرفته مشروط بر این که عمدی نباشد. یکی از مصادیق این‌تعریف و در واقع تحقق امر دیه، همانا حوادث ناشی از رانندگی است، زیرا راننده و یا دارنده وسیله نقلیه‌موتوری مسئول خساراتی است که ممکن است به علت کاربرد وسیله نقلیه به اشخاص ثالث وارد شود وبیمه شخص ثالث هم به منظور جبران ضرر و زیانهای ناشی از کاربرد همین وسیله نقلیه توسط قانونگذارتصویب شده است.
دادگاه ها مقدار دیه قتل نفس یک مرد مسلمان را یکی از موارد ششگانه زیر که جانی در انتخاب هریک از آنها مخیر می‌باشد و تلفیق آنها هم جایز نیست تعیین کرده‌اند.
– یکصد شتر سالم و بدون عیب که خیلی هم لاغر نباشد.
– دویست گاو سالم و بدون عیب که خیلی هم لاغر نباشد.
– یکهزار گوسفند سالم و بدون عیب که خیلی هم لاغر نباشد.
– دویست دست لباس سالم از حله‌های یمن
– یکهزار دینارمسکوک سالم و غیرمغشوش که هر دینار یک مثقال شرعی طلا به وزن ۱۸ نخود است.
– ده هزار درهم مسکوک سالم و غیرمغشوش که هر درهم به وزن ۱۲/۶ نخود نقره می‌باشد.
پرداخت قیمت هریک از موارد ششگانه در صورت تراضی طرفین کافی است و اگر تلفیق به نوان‌پرداخت قیمت یکی از موارد ششگانه باشد کافی است.
باتوجه به قوانین مصوب، شرکت های بیمه با در نظر گرفتن محدودیت پوشش بیمه‌ای غرامت مالی وجانی بیمه‌نامه شخص ثالث، اقدام به ارائه بیمه‌نامه‌ای مازاد با همان شرایط و چند شرط اضافی خاص‌کرده و آن را بیمه‌نامه مازاد ثالث (دیه) نامگذاری کردند.
اصولا شرایط عمومی این بیمه‌نامه مطابق با شرایط عمومی بیمه‌نامه اجباری مسئولیت مدنی‌دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث است، اما تفاوت عمده آن با بیمه‌نامه‌شخص ثالث در این است که خسارات وارد براساس رأی محاکم صالحه قابل پرداخت است.
تعهد بیمه‌گر از لحاظ افراد زیان دیده در داخل وسیله نقلیه موتوری برابر ظرفیت مجاز اتومبیل است،حال آنکه در خارج از وسیله نقلیه برای شمار افراد محدودیتی وجود ندارد.
شرکت های بیمه باتوجه به قیمت و ارزش فعلی موارد ششگانه‌ای که محاکمه صالحه رأی خود را بر آن‌اساس صادر می‌کنند بیمه‌نامه‌هایی را برحسب درخواست بیمه‌گذاران خود از مبلغ شش میلیون تا هفتادمیلیون ریال صادر می‌کنند. نرخ حق بیمه بیمه‌نامه‌های دیه توسط بیمه مرکزی ایران به شرکت های بیمه‌ابلاغ شده است.
